Zondagskind – Judith Visser (Marloes)
Door een bril met ander glas
Hoe houd je je in de huidige maatschappij wanneer jij de wereld anders ziet? Wat doe je als je elk geluid even hard binnen hoort komen? Als je niet goed in staat bent met anderen te communiceren of te reageren op plotseling veranderende situaties? Kruip je in je schulp? Verdwijn je in een kast om er pas later weer uit te komen? In Zondagskind van Judith Visser overkomt het de jonge Jasmijn. Visser komt er op volwassen leeftijd achter dat ze Asperger heeft. Zij blikt terug op haar jeugd en schrijft met haar verhaal misschien wel de meest kwetsbare roman van dit moment.
Zondagskind begint in het jaar 1997 wanneer Jasmijn tijdens de zoveelste rijles een fout maakt. Haar instructeur doorziet haar bijzondere gedrag en tipt haar om zich psychologisch te laten testen. De diagnose? Het syndroom van Asperger. Om duidelijk te maken dat zij óók een bijzonder mens is, vertelt Jasmijn haar verhaal.
Vervolgens keert de lezer terug naar de jonge Jasmijn bij wie de ‘ellende’ begint wanneer ze vier jaar is en naar school moet. Het is meteen de eerste dag dat ze wegloopt van het gebouw met alle drukte waar ze absoluut niet kan aarden.
Langzaam ontvouwt het leven van dit bijzondere meisje zich vervolgens voor de lezer. Jasmijn neemt je mee en laat je zien hoe zij haar jeugd heeft ervaren. De lezer ziet hoe moeilijk ze het heeft op school, hoe slecht ze om kan gaan met veranderende situaties, hoe moeilijk ze vriendschappen kan sluiten en hoe sterk haar band is met hond Senta. Naarmate Jasmijn ouder wordt, komt ze voor andere problemen te staan. De middelbare school is een drama, evenals de stage die haar boven het hoofd hangt, het veranderende puberlichaam en het in beeldkomen van de jongens. Steeds opnieuw probeert Jasmijn voor zichzelf wegen te vinden om zich staande te houden in de huidige maatschappij. Alsof gewoon opgroeien nog niet lastig genoeg is.
Met Zondagskind opent Visser haar jeugdwereld voor de lezer en daarmee stelt ze zich kwetsbaar op. Jasmijn is duidelijk anders en wellicht wordt ze afgekeurd door een lezer. Echter, de manier waarop Visser haar verhaal aanvliegt, maakt dat haar roman juist het tegenovergestelde bereikt. Het verhaal creëert begrip, respect en vooral heel veel positieve kracht.
De oorzaak ligt in de manier waarop Visser Jasmijn vorm heeft gegeven. Door vanuit haar ogen naar de wereld te kijken en de lezer op die manier een kijkje te geven in de wereld van iemand met het syndroom van Asperger, laat ze zien dat juist dit meisje krachtig, sterk en heel bijzonder is. Vanaf de eerste letter voelt de lezer mee met Jasmijn en keurt hij de onkundig handelende docenten en andere mensen uit de omgeving af. Haar gedachtegangen worden zeer adequaat en helder omschreven, waardoor ze voor eenieder te begrijpen zijn. Net als Jasmijn snap je niet waarom de leraren zo tegen haar doen en waarom klasgenoten haar niet goed met rust kunnen laten.
Tegelijkertijd schept Visser een voor iedereen bekend beeld van iemand met Asperger. Jasmijn kan, zoals het bekende beeld soms schetst, niet tegen onverwachte veranderingen, kan moeilijk contact maken, fixeert zich soms op één ding en heeft een voorliefde voor dieren. Is ze daarmee anders? Misschien. Is ze daarmee gek, stom of vreemd? Zeker niet. Visser laat dat heel duidelijk zien. Haar positieve blik op het leven van Jasmijn, waarbij ze juíst benadrukt wat Jasmijn wél kan en doet, heeft zijn weerslag op de lezer. Langzaam creëert ze een hoge dosis begrip vanuit de lezershoek en schept ze voor zichzelf de kans ook de kleine geheimen van Asperger bloot te leggen; ook kleine ‘moeilijkheden’ die iemand met Asperger tegenkomt, worden beschreven en Jasmijn wordt het meest geliefd van iedereen.
Als lezer heb je continu een ongemakkelijk gevoel. Je wilt Jasmijn beschermen tegenover de soms boze en gemene wereld, maar kunt haar niet helpen. Je gunt haar een diagnose, zodat mensen haar kunnen helpen, maar kunt de letters van Visser niet openbreken om het verhaal aan te passen. Lijdzaam moet je toezien hoe ze worstelt met relaties, carrièrekeuzes en omgangsnormen in de huidige maatschappij. Ze is anders, maar dat mag, toch?
De laatste letters in Zondagskind laten de lezer met een bijzonder gevoel achter. De roman van Visser behoort tot de stapel boeken die het beeld van de lezer echt heeft doen veranderen. Het enige minpuntje in het boek (het feit dat Visser soms ietwat grote perioden overslaat in de tijd) maakt de roman niet minder sterk. Een intiem, kwetsbaar, maar bovenal oersterk verhaal zal de lezer niet ongeroerd achterlaten.
