Voorbij, voorbij – Clairy Polak (Valérie)

Als Leo, de man van Judith, opgenomen wordt in een instelling, heeft ze er steeds meer moeite mee om terug zin te geven aan haar leven. Leo was haar grote liefde, maar ondertussen herkent hij haar niet meer. Leo heeft alzheimer.
Met melancholie blikt ze terug op hoe ze Leo leerde kennen, op de verre reizen die ze samen maakten, op hoogte- en dieptepunten in hun leven en op het moment waarop ze besefte dat er meer aan de hand was dan enkel wat vergeetachtigheid bij Leo.
Het begon bij Leo’s vader en nadien vielen zijn broers en zus één voor één ten prooi aan alzheimer tot ook hij aan de beurt was.
Vanaf het moment dat hij besefte dat zijn herinneringen begonnen te vervagen, begon Leo er zoveel mogelijk uit zijn jeugd in Rotterdam op te schrijven. Dat ging hoe langer hoe moeizamer en na een tijdje lukte dit niet meer. Ook autorijden, lezen, televisie kijken, klok kijken en een gesprek voeren, wilden plots niet meer lukken.

Leo wordt rusteloos en kan niet meer alleen blijven waardoor Judith noodgedwongen moet stoppen met werken.
Na vier jaar wordt Leo geplaatst en blijft ze hem bijna dagelijks bezoeken.
Haar omgeving en vrienden reageren met onbegrip. Ze vinden dat Judith nu weer van het leven moet gaan genieten. Op reis gaan en misschien weer gaan daten?
Daten terwijl haar man nog leeft? Op reis gaan zonder Leo? Ze denkt er niet aan! Of zou ze misschien toch…?

Voorbij, voorbij vertelt het aangrijpende verhaal over een vrouw die haar man verloor. Niet fysiek, maar wel mentaal. Hoewel Leo nog leeft, is zijn geest al gestorven en blijft er eigenlijk enkel nog een omhulsels van hem over. Judith voelt zich een weduwe van een niet-overledene. Clairy Polak beschrijft hier mooi hoe Judith de eerste fasen in het rouwproces om Leo al doorloopt terwijl ze probeert de draad van haar leven weer op te nemen. Vooral schuldgevoel in combinatie met machteloosheid overheersen.

Ook de omgeving van Judith wordt niet vergeten en die reageert niet altijd zo begripvol. In de beginfase minimaliseren ze de ziekte en doen ze net alsof er niets aan de hand is. Maar naarmate de ziekte vordert, reageren ze hard en apathisch. Zo werden Judith en Leo niet meer uitgenodigd voor etentjes omdat Leo geen gesprekken meer kon voeren of ze praatten over hem alsof hij er niet meer was terwijl hij gewoon mee aan tafel zat. Iemand anders vroeg aan Judith waarom ze de moeite nog deed om Leo zo vaak te bezoeken als hij het toch niet meer besefte. Zo’n reacties zijn geen fictie, ze behoren jammer genoeg tot de realiteit.

Het verhaal wordt niet chronologisch verteld, maar dat stoort hier helemaal niet. Het is op geen enkel moment verwarrend of onduidelijk.
De titel Voorbij, voorbij is een uitspraak van Leo van voor hij ziek werd waarmee hij bedoelde dat er iets veranderd was, er was geen weg meer terug. Voorgoed voorbij. Zo kunnen we alzheimer nog het beste beschrijven, er is geen weg meer terug.

Ondertussen is er nog steeds geen remedie voor alzheimer en kunnen ze het ziekteverloop enkel een beetje remmen. Hopelijk komt hier in de toekomst verandering in, want het is zeer schrijnend om te lezen hoe iemands hersenen beschreven worden als een gatenkaas waarin de cellen beginnen op te lossen en uiteindelijk gewoon verdwijnen. De gedachte alleen bezorgt me kippenvel!

Volgende passage van Judith omschrijft haar vragen en tegenstrijdige gevoelens in een notendop:
Wie is Leo nog en van wie houdt ze nog?
Zijn lichaam was steeds brozer geworden, de geest die haar zo had betoverd en veroverd was weg. Zoals een gezicht vervaagt nadat iemand gestorven is, hoeveel wanhopige moeite je ook doet het beeld op je netvlies te houden, zo vervagen de redenen dat ze van Leo hield.

Voorbij, voorbij is een eerlijke roman waarin het leven met een partner met alzheimer op een levendige manier beschreven wordt. Het verhaal valt niet te zwaar waardoor het een aanrader is voor iedereen die meer over deze aandoening te weten wil komen.