De bokser – Marcel Haenen (Valérie)

Max Moszkowitcz is amper vijftien jaar oud als hij met zijn ouders en zusje naar Auschwitz gedeporteerd wordt. Zijn moeder en zus worden vrijwel meteen na aankomst om het leven gebracht. Max slaagt erin om zijn levensomstandigheden te verbeteren door gekozen te worden als leerling in de metselarij en door deel te nemen aan bokswedstrijden. Na Auschwitz komt Max voor korte tijd in het Oostenrijkse Mauthausen terecht waarna hij naar Melk wordt overgeplaatst. Sindsdien heeft hij geen contact meer gehad met zijn vader.

In Melk moeten gevangenen een ondergrondse wapenfabriek uitbouwen door dag en nacht het gangenstelsel verder uit te hakken en te boren. De omstandigheden zijn er nog veel slechter, wreder en mensonwaardiger dan in Auschwitz. Na enkele jaren wordt Max nog naar Ebensee getransporteerd. Hier ontvangt hij het bericht dat zijn vader enkele dagen voordien in hetzelfde kamp vermoord werd. Na de bevrijding staat Max er alleen voor. Hij vindt onderdak bij de familie Bessems, vroegere vrienden van zijn ouders. Hij werkt mee op de boerderij en maakt ondertussen het gymnasium af. Na een tijdje verlooft hij zich met hun oudste dochter Bertha, laat zich dopen en trouwt met haar. Nadien gaat hij rechten studeren en krijgt in tussentijd vier zoons. Zijn oorlogsverleden zal voor altijd een grote rol spelen in zijn manier van pleiten als advocaat. Max Moszkowicz werkte zich op korte tijd op tot een zeer gewild topadvocaat. Hij maakte een onuitwisbare indruk op rechters en juryleden tijdens het pleiten, en wond hen op charismatische wijze om zijn vinger. Het feit dat hij zeer koppig was en absoluut niet tegen zijn verlies kon, zorgde ervoor dat een jarenlange vriendschap vlug kon omslaan in een vijandige vete.

De bokser is een biografie en non-fictieboek over Max Moszkowicz, een joodse jongen die de holocaust overleefde en zich opwerkte tot één van Nederlands bekendste advocaten uit de geschiedenis.

Aanvankelijk ervaarde ik wel wat moeite met het lezen van de eerste hoofdstukken. Tijdens de introductie van de personages vlogen de feiten me letterlijk om de oren: namen van overgrootouders, grootouders, geboorteplaatsen en adressen van alle familieleden, waar ze naar school geweest waren, enz. Deze overload aan informatie zou ik als ik Marcel Haenen was iets beknopter en overzichtelijker (schematisch) gepresenteerd hebben. Zonder pen en papier erbij raak je gegarandeerd de draad kwijt.

In het gedeelte over de Tweede Wereldoorlog verwierf Haenen wel opnieuw mijn volle aandacht. Hij beschreef nauwgezet hoe Moszkowicz vier verschillende concentratiekampen overleefde. Hierbij kwam ik eveneens zaken te weten over de concentratiekampen Mauthausen, Melk en Ebensee waarover ik nog niet eerder gelezen had.

Het gedeelte na de holocaust is vooral boeiend voor wie geïnteresseerd is in recht en advocatuur, en in het bijzonder in strafrecht. De carrière van Max Moszkowicz als advocaat wordt nauwgezet toegelicht met getuigenissen van zijn zoons, werknemers, (ex-)collega’s, vrienden en vijanden. Ook dit gedeelte is beslist boeiend maar mocht minder uitgebreid vermeld worden want het wordt toch wel wat langdradig na een tijdje.

Wat me in het bijzonder opviel, is dat de titel van dit boek een beetje tenietgedaan werd omdat er aan het boksen zelf eigenlijk betrekkelijk weinig passages gewijd werden… Je kan het echter meer symbolisch opvatten en redeneren dat hij voor elke stap in zijn leven tegen heel wat dingen heeft moeten ‘opboksen’… Maar hij was beslist geen bokser in de rechtszaal. Hij was erg beleefd en rustig en riep nooit om zijn gelijk te halen of om zijn woorden kracht bij te zetten. Na de oorlog beoefende hij allerlei sporten, hij werd onder andere judoka, maar over het boksen werd weinig meer gerept.

De bokser werd duidelijk geschreven uit het oogpunt van een bewonderaar van Max, dat straalt van de bladzijden. Het is ook moeilijk om geen respect te hebben voor zijn enorme doorzettingsvermogen en wilskracht. Aan de andere kant begrijp ik eveneens hoe hij mensen enorm tegen zich in het harnas moet gejaagd hebben en sommigen onder hen ongetwijfeld erg gekwetst heeft door hen na jaren van trouwe dienst zomaar aan de deur te zetten, opzij te schuiven, of een rechtszaak tegen hen aan te spannen.

Dit boek is een aanrader voor wie van feiten houdt over de concentratiekampen van Auschwitz, Ebensee, Mathaus en Melk en de geschiedenis van het strafrecht in Nederland.