Of de oleander de winter overleeft – Stefan Popa (Marloes)

Vijf redenen waarom je Of de oleander de winter overleeft moet lezen!

 In 2013 verdwaalde Stefan Popa in het Pindosgebergte en sprak hij met een Aroemeense. Vanaf dat moment startte het verlangen een verhaal over dit volk te schrijven. In 2019 lijkt de klus geklaard. Of de oleander de winter overleeft beschrijft het verhaal van het verstopte volk in de Balkan; een belangrijke reden om het boek eens open te slaan. Maar niet alleen het bijzondere volk maakt Popa’s roman tot een mustread. Hoog tijd voor de vijf redenen waarom je Of de oleander de winter overleeft móet lezen!

Reden 1: de plot boeit van begin tot eind
Popa’s roman gaat over de zieke Pitu. Hij heeft kanker en zal het niet overleven. Om zijn dochter en geliefde geen pijn te doen, besluit hij ze niet te vertellen dat hij ziek is. Terwijl hij ziet hoe zijn dochter Samarina aanpapt met een jongen, hoe zijn vrouw uren in zijn leven opeist en hoe hij steeds zieker wordt, vertelt hij over de geschiedenis van zijn volk: de Aroemenen. Hij laat de lezer kennismaken met het volk en vertelt over zijn vader Costa en zijn moeder.
Dit plot intrigeert op elk gebied. Het is gevarieerd, bevat veel geschiedenisverhalen en zet een onbekend vervagend volk prachtig in beeld. Zowel Costa als Pitu vertelt, geheel op eigen wijze, over hun tradities, normen en waarden. Popa investeert: zeer uitgebreid beschrijft hij de cultuur van het volk en vol respect spreekt hij over alles wat de Aroemenen meemaken.

Reden 2: personages zijn stuk voor stuk goed uitgewerkt
Costa en Pitu lijken de hoofdpersonages in Popa’s roman. Beide vertonen hun eigen kenmerken en gaan op hun eigen wijze om met hun cultuur, normen en waarden. Op die manier krijgt de lezer niet alleen een volledig beeld van het doen en laten van de mannen, maar wordt men ook geconfronteerd met het leven in een ander land. De manier waarop Pitu de liefde voor zijn volk over probeert te brengen op de nieuwe generatie, beseffend dat dit steeds lastiger wordt, is aandoenlijk en de strijd van Costa, de strijd voor zijn eigen land, is hard: ‘Oorlogen zijn als romans: alleen het begin en het einde doen er werkelijk toe. Alles wat ertussenin gebeurt is opvulling.’ Als lezer dein je moeiteloos mee op de denkbeelden van beide mannen en op die manier komen de Aroemenen snel dichterbij.

Reden 3: de verhaalstijl is ijzersterk
Een boek kan een sterke plot hebben en de personages kunnen driedimensionaal zijn; een boek slaagt pas écht wanneer ook de verhaalstijl in orde is. Ook op die gebied scoort Popa punten. Of de oleander de winter overleeft staat vol beeldspraak, ‘Een ruïne is wat ik word, een onoverwinnelijke ruïne waar de mensen naartoe komen om te zien wat ooit was.’, en zet je, door de betekenisvolle zinnen, met enige regelmaat aan tot nadenken: ‘Voor ons volk dat maar geen volk mag worden van onze naasten.’ Het blijkt een belangrijke zin, die direct aanzet tot de volgende ‘leesreden’.

Reden 4: Popa kijkt het gevaar in de ogen
Door het verhaal van de Balkan te beschrijven, kijkt Popa het gevaar namelijk misschien in de ogen: ‘Het is lastig om een roman over de Aroemenen te schrijven – gevaarlijk zelfs volgens sommigen.(…) De Balkan is al ingewikkeld genoeg.’ Echter, juíst met dit verhaal over een onbekende wereld, over een volk dat minder bekendheid geniet dan de Grieken, de Italianen of de Nederlanders, opent Popa een nieuwe wereld voor de lezer. Het boek is níet propagandistisch, maar nodigt uit tot het verruimen van je blik. Het nodigt uit tot de wereld verkennen zonder te opiniëren; iets wat in deze wereld ook best mag. Pitu’s verhaal, en ook dat van Costa, helpt je daarbij.

Reden 5: De structuur brengt parallellen in beeld
Tot slot is ook de structuur van Popa’s roman de moeite van het vermelden waard. Pitu’s verhaal wordt met enige regelmaat doorbroken waarbij het verhaal van Costa verteld wordt. Op die manier brengt Popa parallellen tussen beide heren in beeld. De achteruitgang van Pitu lijkt ook bij Costa te zien en de manier waarop beide heren vechten in hun eigen wereld, voor hun eigen volk is – ondanks de accentverschillen en de verschillen in de manier waarop het gevecht zich uit – vergelijkbaar. Dit zorgt, meer nog dan elke andere structuur, voor een ijzersterk, natuurlijk verhaal.

Stefan Popa slaagt er met Of de oleander de winter overleeft in een ijzersterk verhaal over de vervaging van een volk en de persoonlijke strijd van iemand uit dat volk neer te zetten. Het verdient alle lof.