9/11 – Alan Gratz

Vandaag herdenken we de gebeurtenissen van twintig jaar geleden in New York. Om 8u46 vloog een gekaapt passagiersvliegtuig de noordelijke toren van de Twin Towers van het WTC, World Trade Center, binnen, ongeveer net onder de honderdste verdieping. Nog geen twintig minuten later boorde een tweede gekaapt toestel zich in de zuidelijke toren. De zuidelijke toren stortte als eerste in en 102 minuten na de eerste inslag in de noordelijke toren, stortte ook de deze toren in. Er vielen honderden doden, duizenden gewonden en zelfs jaren later stierven er nog mensen aan de gevolgen van giftige dampen die op ground zero werden ingeademd tijdens de ramp. Een derde vliegtuig, dat ook werd gekaapt, boorde zich in het Pentagon, waar het Amerikaanse ministerie van Defensie is gevestigd. Later zou blijken dat er ook een vierde toestel werd gekaapt door terroristen, maar dat de passagiers hun eigen leven hebben opgeofferd om dat van duizenden anderen te redden. Het toestel crashte in een weiland door tussenkomst van de passagiers die via mobiele telefoons op de hoogte waren van de gebeurtenissen rond het WTC. Tot op heden is niet duidelijk wat het exacte doelwit was van het vierde vliegtuig. Mogelijke pistes zijn het Capitool of het Witte Huis.

In 9/11 volgen we twee personages, Brandon en Reshmina, in twee verschillende tijdsperiodes. Brandon bevindt zich op het moment van de aanslagen (11 september 2001) met zijn vader in de noordelijke toren van het WTC. Wanneer de noordelijke toren wordt opgeschrikt door een luide knal, lijkt er in eerste instantie niets aan de hand. Tot duidelijk wordt dat een aantal verdiepingen in lichterlaaie staan en reddingsacties bijna onmogelijk te coördineren zijn door de dikke rook die veroorzaakt wordt door de brandstof van het vliegtuig dat vuur heeft gevat. Reshmina’s verhaal speelt zich achttien jaar na de feiten af in Afghanistan. Zij groeit op in een verscheurd land dat leeft in een continue oorlog en dat momenteel in angst leeft omwille van de Taliban. Beide verhalen lijken niet rechtstreeks met elkaar verbonden te zijn, maar ze hebben meer met elkaar gemeen dan in eerste instantie lijkt. Want tot op vandaag hebben de aanslagen op het World Trade Center een invloed…

De recente gebeurtenissen in Afghanistan, de terugtrekking van de Amerikaanse soldaten door Joe Biden en de (her)opkomst van de Taliban die de macht grepen in Kaboel, zetten dit boek meteen in een ander daglicht. Toen het boek verscheen in het Engels was er van de terugtrekking van de Amerikaanse soldaten nog geen sprake. Op het moment dat de Nederlandse vertaling verschijnt, hoor je op het nieuws dat Biden zijn mensen heeft teruggetrokken. Dat maakte het heel bijzonder om net dit boek in handen te hebben. Soms haalt de realiteit de fictie nog in.

Alan Gratz heeft een heel sterk boek neergezet dat perfect kan dienen in scholen, maar ook thuis kan worden gelezen door een nieuwsgierige jongere. Het is belangrijk dat de jongeren (en volwassenen) van vandaag, die die bewuste 11 september niet hebben meegemaakt of daar geen sterke herinneringen aan hebben, niet vergeten wat er die dag is gebeurd. Dankzij dit boek, dat de nodige feiten op een boeiende manier weergeeft, is het geen straf om te leren over het verleden. Gratz heeft heel veel research gedaan om dit verhaal zo waarheidsgetrouw mogelijk te vatten, maar geeft ook toe dat hij sommige gebeurtenissen van locatie heeft veranderd (bijvoorbeeld van de zuidelijke naar de noordelijke toren) om het verhaal een bepaalde vlotheid en leesbaarheid te geven. Achteraan het boek bevindt zich een informatief gedeelte met meer informatie over de exacte tijdstippen, locaties, aantal slachtsoffers enzovoort.

Het is boeiend om te zien hoe Gratz dit verhaal sterker weet te maken en de boodschap nog beter laat doordringen door gebruik te maken van een tweevoudig vertelperspectief. In het begin heb je als lezer meer interesse in Brandon, die zich in de noordelijke toren bevindt, omdat dat perspectief wellicht de reden is dat je dit boek bent gaan lezen. Maar gaandeweg leer je ook Reshmina beter kennen en zie je de gevolgen van de aanslagen ook in haar land. Ook haar familie wordt verscheurd door de Taliban en dat weet Gratz op een heel goede manier te vatten op papier. Het enige jammere is de manier waarop hij de verhalen rechtstreeks met elkaar verbindt. Dat had op een subtielere, meer pakkende manier gekund.

9/11 is een boek dat een plekje verdient in elke boekenkast en zeker ook op school, een boek om uit te leren, om het verleden niet te vergeten, om de vele slachtoffers te herdenken van een van de dodelijkste terreuraanslagen uit de geschiedenis. Er is sindsdien ontzettend veel veranderd, zeker wat betreft de veiligheid op luchthavens en de vele veiligheidscontroles die gepaard gaan met het reizen via vliegtuig. Hopelijk hoeven we dit soort dingen nooit meer mee te maken. We zouden deze zwarte bladzijde in de geschiedenis misschien het liefst overslaan, maar we mogen de vele slachtoffers niet vergeten. Zeker niet op een dag zoals vandaag.