Interview: Mel Darbon (Rosie hartje Jack)

Dat je niet gemakkelijk iets zegt, betekent niet dat je niets te zeggen hebt
Rosie hartje Jack, een interview met Mel Darbon

De één kruipt achter de computer, de ander start een zoveelste aflevering van een goede serie op binnen Netflix en een derde leest een goed boek; iedereen heeft zo zijn eigen manier van vrijetijdsbesteding. Ik behoor met stip bij die derde categorie: de goedeboekenlezers. Ik koos Rosie hartje Jack (uitgegeven door Blossom Books) en las het in één ruk uit. Na de laatste letters bleef het boek maar door mijn hoofd spoken. Waarom Rosie? Waarom deze thema’s? Wie is de schrijfster achter dit prachtige boek? Het bleek hoog tijd voor een interview met Mel Darbon; de auteur van Rosie hartje Jack. Zij vertelde mij alle inns en outs over Rosie hartje Jack

Rosie hartje Jack is in allerlei opzichten een bijzonder en zeer interessant boek. Allereerst heeft dit te maken met de hoofdpersoon Rosie. Deze jonge dame van zestien jaar heeft het syndroom van Down en besluit naar haar grote liefde Jack te reizen. Wanneer de treinen door het slechte weer niet meer rijden, komt Rosie in de problemen. Ze belandt, in de grote stad, op straat en moet het alleen zien te rooien. In haar zoektocht naar Jack ondervindt ze allerlei grote en kleine problemen en ontmoet ze menigeen: goed en slecht.

Met de komst van Rosie in de verhalenwereld is de boekenwereld een bijzondere hoofdpersoon rijker. Slechts weinig tot geen boeken worden beschreven vanuit het perspectief van iemand met het syndroom van Down. Darbons boek is daarmee een unicum. Darbon geeft aan dat het een eer en een voorrecht was om dit te mogen doen. Ze wilde heel respectvol zijn en geen aannames doen en heeft daarom ter voorbereiding met veel mensen gesproken. Bovendien heeft ze een goede meelezer gevonden die haar van de nodige feedback kon voorzien. Ze wilde Rosie sterk en zelfstandig laten zijn. Juist omdat mensen als Rosie zoveel te zeggen hebben en je zoveel van ze kunt leren, verdienen ze een stem. Ook in boeken.          

Als lezer raak je met enige regelmaat gefrustreerd. Je wilt Rosie stoppen, helpen of tegenhouden, maar dat kun je niet. Het enige wat je kunt doen, is afwachten en hopen dat het goed af gaat lopen, tot er op een gegeven moment een omslagpunt is en je haar vertrouwt: ze kan het wel. Juist dan gaat alle aangeboden ‘zorg’ je tegenstaan. Darbon wilde een zekere mate van frustratie om de spanning op te bouwen, maar ze wilde lezers niet enorm frustreren. Ze wilde laten zien hoe het leven voor Rosie kan zijn, juist omdat mensen haar anders behandelen en ze aannames doen en af en toe zelfs reageren alsof iemand met het syndroom van Down dom is. Echter, Rosie is zo zelfstandig en ze is zó gewoon. Als lezer moet je het vertrouwen krijgen dat Rosie het kan en er wel gaat komen. Je moet afwachten, net als de ouders van Rosie.         

Tegelijkertijd wil Darbon wel laten zien dat het leven voor mensen als Rosie écht anders is, hoe zelfstandig en krachtig ze ook is. De kleine dingen – zoals de hoteldeurpas in plaats van de hoteldeursleutel – laten dit zien. Het zijn niet alleen de grote dingen die lastig kunnen zijn; die zijn immers voor iedereen lastig. Het zijn juist de details die een leven overhoop kunnen halen, vooral voor mensen met het syndroom van Down.          

In eerste instantie had het boek twee perspectieven: ook het perspectief van Jack kwam aan bod. Echter, dat was niet de wens van Darbon. Zij heeft altijd willen schrijven vanuit het perspectief van Rosie. Dat werd aangewakkerd door een meisje met het syndroom van Down dat zij op een school ontmoette. Dat meisje was heel zelfstandig en had sterke toekomstplannen. Keer op keer gaf het meisje aan: “Mensen begrijpen dit niet.” Darbon beloofde zichzelf dat dit meisje een stem zou krijgen, vroeg of laat. Aan het eind van haar studie schreef ze de eerste versie van Rosie hartje Jack en ze wilde Rosie een stem geven. Haar begeleider gaf aan dat dit misschien niet handig was, omdat het moeilijk voor te stellen was om een heel boek vanuit een meisje met het syndroom van Down te schrijven. Darbon: “Het is een antwoord van iemand die Down niet kent.” Een deel van Darbon was niet blij met het tweede perspectief dat ontstond: Jack. Toen de examinatoren na inlevering van het verhaal vroegen waarom het boek niet alleen vanuit Rosie geschreven was, was het duidelijk: Jacks perspectief verdween en alles ging vanuit de ogen van Rosie. De lezer moest in de schoenen van Rosie staan om het écht te kunnen begrijpen.         

Toch koos Darbon er wel voor Jack een stem te geven. Hij moest immers ook gehoord worden. Belangrijk daarbij was wel dat dit door de ogen van Rosie zou gebeuren. Dit resulteerde in de ansichtkaarten in het verhaal. De lezer moet wel van Jack horen, want hij kan je waardevolle dingen laten zien, maar alles moet door de ogen van Rosie. Zij moet je leren over de mooie dingen en de lastige dingen in het leven.

Gedurende het verhaal maakt Rosie allerlei dingen mee; leuke, maar zeker ook minder leuke. Darbon geeft aan dat ze dit niet bewust vooraf zo gepland heeft. Veel van de onderdelen zijn gebaseerd op reizen van haar kinderen. Het gaat om horrorverhalen die ze gehoord heeft. In eerste instantie lijkt het misschien veel, maar tegelijkertijd voelde het voor haar heel natuurlijk. Wanneer je ergens gestrand bent, krijg je vaak meer en meer problemen. Je verliest misschien dingen en je ontmoet mensen (aardige mensen, minder aardige mensen). Darbon: “Ik ken alle personen die ik beschrijf bijna vanaf hun ‘geboorte’, ook al klinkt dat cliché. Ik heb bij Rosie bijvoorbeeld nagedacht: waarom is ze zo zelfstandig? Mijn personages nemen me aan de hand mee door een verhaal en nu nam Rosie me mee door haar verhaal. Soms gebeurden er dus ook dingen waar ik verbaasd van was. Die dingen had ik ook niet verwacht.”

Een voorbeeld was dat Rosie in het huis van Jasek terechtkwam. “Ik heb er veel onderzoek naar gedaan en ik had niet verwacht dat Rosie er zou komen. Echter, toen Rosie in het park zat en Jasek ontmoette, lag daar ineens wel een mogelijkheid. Even dacht ik ‘dit kan gebeuren, maar wil ik dat ook’. Mijn antwoord was: ‘Ja, het kan waardevol zijn voor jonge mensen om hierover te lezen’. Wanneer ik het niet had toegevoegd in het verhaal, was ik tegen mijn boodschap en gevoel in gegaan (namelijk dat Rosie zelfstandig is en dezelfde dingen mee kan maken als iedere andere) en dat was verkeerd geweest. Ik hoopte er de discussie mee te openen door er openlijk over te spreken binnen de veilige pagina’s van een boek.”         

De toevoeging van Jasek in het verhaal is dus ook niet helemaal per ongeluk. Hij zat in Darbons hoofd naar aanleiding van een verhaal van haar dochter en toen Rosie hem tegenkwam, kreeg hij een rol. Darbons dochter vertelde de auteur over de jonge meisjes in Engeland die zomaar gekidnapt of opgepakt worden van de straat, om vervolgens slachtoffer te worden van grooming. Darbon was geschokt: “Sommige meisjes zijn heel jong.” Daarop bedacht ze dat dit elk meisje zou kunnen overkomen; ook Rosie. Rosie is zelfstandig, maar ook kwetsbaar, net als alle andere tieners.

Als lezer vind je het verschrikkelijk dat mensen Jack en Rosie niet fijn behandelen, omdat je Jack en Rosie (mede door hun openheid, eerlijkheid, kracht, liefdevolle omgang met elkaar en respectvolle houding naar iedereen) vanaf de eerste bladzijde in je armen bent gaan sluiten. Toch lijkt Darbon dit bewust door te laten gaan. En dat klopt. Darbon wil laten zien wat er daadwerkelijk gebeurt met mensen met leermoeilijkheden. Ze wil dit de lezers laten overkomen, omdat het de waarheid is. Dit is wat mensen overkomt en wat er gebeurt. Vroeger was het dagelijkse kost, maar ook nu is het nog niet weg. Haar bericht is: “Open je ogen en kijk, hoor, leer. Kijk om je heen en kijk niet alleen naar de wereld van Rosie, maar ook naar de echte wereld. Het gebeurt hier ook. Leer om aardig te zijn, want gemeen zijn is zoveel makkelijker, maar het maakt de wereld niet beter.”

Hoewel het verhaal van Jack en Rosie een beetje speciaal is, lijkt het ook voor een groot deel de wereld van nu te weerspiegelen. Darbon geeft aan dat ze dit inderdaad beoogt: “Het verhaal laat zien wat de wereld nodig heeft. De huidige maatschappij is een maatschappij waarin men steeds meer op zichzelf gericht is. Ook dit zie je terug in het verhaal. Je kijkt naar ‘onze’ wereld, alleen je kijkt vanuit andere ogen: de ogen van Rosie. Daardoor lijken gemene mensen gemener en lieve mensen misschien liever. Echter, het is ons eigen leven. Het zit er allemaal in verwerkt.          

Een belangrijk deel van het verhaal rust op de pijlers respect en tolerantie. In het boek zijn het ogenschijnlijke basisbehoeften voor Rosie en Jack en Darbon geeft aan dit in de echte wereld ook zo is. Respect en tolerantie zorgen voor empathie en acceptatie en dat hebben we nodig om te kunnen groeien en onszelf te respecteren. Darbon: “We zijn het een beetje kwijtgeraakt in deze wereld. Het maakt ons niet slecht, maar soms wel een beetje blind. Juist daarom is het belangrijk dat we respectvol en tolerant zijn. Mensen als Jack en Rosie hebben dit zeker nodig. Zij groeien op als tieners en willen ook hun eigen pad kunnen uitstippelen zonder altijd terug te vallen op hun ouders.”         

Die blik heeft Darbon er ook toe aangezet het verhaal (met zo’n onderwerp, zulke thema’s en zo’n hoofdpersoon) te schrijven. Het begon allemaal met haar broer, die werd geboren toen zij vier jaar oud was. Haar broer heeft autisme en vanaf het begin werd naar en negatief tegen hem gedaan door de buitenwereld. Op jonge leeftijd vroeg Darbon zich al af waarom mensen zo deden. Ze wilde haar broer een stem geven en thema’s als acceptatie, empathie en liefde bespreekbaar maken.          

Rosie doet in het verhaal dan ook alles om achter haar liefde, Jack, aan te gaan. Darbon: “Het kan jaren en jaren duren voordat mensen leren wat echt belangrijk is. In de maatschappij van nu letten mensen te veel op alleen zichzelf.” Met Rosie wilde ze dat doorbreken. “Mensen met het syndroom van Down hebben een duidelijker beeld van wat écht belangrijk is in het leven.” Ze vraagt zich af wat we hebben zonder ‘liefde’. Rosie begrijpt dat instinctief en ze is eerlijk. Ze begrijpt Jack en weet precies wat hij verkeerd doet en dat vertelt ze hem ook. Ze geeft hem een tweede kans. Darbon: “Het is zo gemakkelijk het ‘verkeerde’ te onthouden, in plaats van het ‘goede’. Andersom is veel moeilijker.” “Weet je wat mam tegen me zei? “Waar het om gaat, Rose, is dat je een mens bent… We houden van hetzelfde… We denken hetzelfde… En we zijn allemaal even belangrijk.” De woorden in mijn hoofd zijn hetzelfde als die van jou. Ze komen er soms alleen raar uit. (Rosie).” Met Rosie hartje Jack lijkt dan ook een heel speciaal YA-boek ontstaan. Volgens Darbon is juist deze doelgroep geknipt voor het verhaal: “Op deze leeftijd ontwikkel je beelden over de wereld en dit boek kan je misschien een beetje helpen. Je gaat nadenken over wat je gelooft, wie je wilt zijn en hoe je de wereld ziet.” Ze hoopt dat mensen met beperkingen als een volledig onderdeel van de maatschappij gezien gaan worden en dat mensen verder kijken dan alleen de handicap van iemand. “Als iemand niet kan communiceren zoals jij, betekent dat niet dat hij/zij niets te zeggen heeft. Ze hebben wel degelijk wat te zeggen, ook al kunnen ze zich niet altijd gemakkelijk uiten. Neem een stap terug uit je eigen wereld en bekijk wat belangrijk is: acceptatie, geliefd zijn, liefhebben. Accepteer zonder grenzen (wie je ook bent).” Be Kind!