De moslim en het joodse meisje – Ronen Steinke (Valérie)

Aanvankelijk vindt Mohammed Helmy, een Egyptische arts, het niet zo erg dat de Duitsers allerlei veranderingen doorvoeren aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt gepromoveerd tot hoofdarts van de afdeling inwendige geneeskunde in het Moabit Krankenhaus nadat de Duitsers zijn Joodse collega’s één voor één uit het ziekenhuis verbannen, opgesloten en/of gedeporteerd hebben. Maar al gauw merkt hij dat de Duitse collega’s die hij er voor in de plaats krijgt onbekwame prutsers zijn die weinig verstand hebben van geneeskunde waardoor het aantal patiënten met complicaties en het aantal overlijdens sterk toeneemt. Omdat de Duitsers de banden met Egypte goed willen houden, laten ze Helmy schoorvoetend en tot op bepaalde hoogte met rust. Maar de arts verzet zich steeds meer tegen de maatregelen en daagt de nazi’s zelfs openlijk uit. Helmy wordt gevangen genomen maar telkens weer vrijgelaten en uiteindelijk mag hij niet meer in het ziekenhuis werken. Hij blijft echter niet bij de pakken zitten en gaat op huisbezoek bij de overgebleven joodse families die hem nodig hebben. Hij helpt hen niet alleen op medisch vlak maar ook financieel: hij neemt geld, juwelen en andere waardevolle stukken in bewaring of versluist ze naar het buitenland.
Op een dag wordt hij ontboden bij een familie waarvan de grootmoeder reeds ondergedoken is en de moeder een oplossing zoekt voor haar veertienjarige dochter Anna die dreigt op transport gezet te worden.
Mohammed bezorgt haar valse identiteitspapieren waarop ze Nadja heet en stelt haar tewerk als zijn assistente in een praktijk die hij over mocht nemen van een arts die werd opgeroepen om aan het front te werken. Omdat ze een hoofddoek draagt en hij Arabisch tegen haar praat, leidt hij de nazi’s een tijdje handig om de tuin en redt uiteindelijk Anna’s leven en dat van verschillende andere joden.

De moslim en het Joodse meisje is geen roman maar non-fictie. Het boek drukt ons met de neus op de feiten dat er weinig geromantiseerd kan worden aan de gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. Dat neemt echter niet weg dat het zeer interessant om te lezen is! Het is geen droge weergave van de feiten maar alle gebeurtenissen worden gekaderd in de levens van Mohammed Helmy en Anna Boros. Af en toe wijkt Steinke wel net iets te veel of te ver af door uitspraken van geleerden of schrijvers waardoor het af en toe een beetje moeilijker wordt om te volgen.
Achteraan in het boek zitten persoonsbeschrijvingen en foto’s van de personages en ook een tijdlijn waar alle gebeurtenissen uit die donkere periode nog eens opgelijst werden ter verduidelijking. Zij vormen een mooie aanvulling op het verhaal.

Het verhaal van Anna en Mohammed geeft ons meer inzicht in de verhouding tussen moslims, joden en christenen en hoe deze gebruikt en – naarmate de oorlog vorderde – vooral misbruikt werden voor politieke doeleinden. Het is tegenwoordig moeilijk te geloven maar voor de oorlog uitbrak, leefden zij in harmonie samen en ontstonden er heel wat gemengde huwelijken. Het strakke onderscheid dat Israël tegenwoordig maakt tussen joden en moslims staat in sterk contrast met hoe het vroeger was. De oorlog heeft hier zeker geen goed aan gedaan.
Het hoofdpersonage, Mohammed Helmy, is een uniek persoon. Menselijkheid was zijn drijfveer, voor hem maakte het niet uit welke religie iemand aanhing, ook al moest hij hiervoor trouw aan het Duitse regime zweren en lofbetuigingen naar de Führer zelf schrijven. Zijn plannen waren echter vaak erg gewaagd, riskant en zelfs dwaas te noemen en kenden maar op het nippertje een goede afloop maar desondanks slaagde hij er in om Anna, Emmy en zichzelf buiten schot te houden.